Eski Anadolu Türkçesi açısından Germiyanlı (kütahya) şairlerin yeri ve Kütahya’daki yazma eser kütüphanelerinin önemi

Abstract

Anadolu Selçuklu Devletinin dağılmasıyla Anadolu coğrafyasında çeşitli beylikler ortaya çıkmıştır. Bu beyliklerden birisi de İç Batı Anadolu’da Kütahya payitahtlı olarak kurulan Germiyan Beyliğidir. 1283 yılında kurulan Germiyan veya Germiyanoğulları Beyliği (1283- 1428) çok sayıda şair ve edip yetiştirmiştir. Anadolu’da Oğuz Türkçesinin edebî yazı dili olarak ortaya çıkması ve gelişmesinde Germiyan şairlerinin ayrı bir yeri ve önemi vardır. Âni, Ahmedî, Hamzavî, Hızır Paşa, Şeyhî, Celâleddin Ergun Çelebi, Burhaneddin İlyas Çelebi, Şeyhoğlu Mustafa, Ahmed-i Dâî, Cemâlî, Kasım Izârî, Şeyh İlâhî gibi şairler 13-14 ve 15. yüzyılda Germiyan’da yetişmişlerdir. Germiyan Beyliğinin başkenti olana Kütahya şehri yazma eserler açısından da oldukça zengindir. Bugün için Kütahya’da üç tane yazma eser kütüphanesi vardır. Bunlardan birincisi Kütahya merkezde bulunan Vahit Paşa il Halk Kütüphanesidir. Bu kütüphane Osmanlı devlet adamlarından Vahit Paşa’nın Kütahya’daki sürgün yıllarında (1809-1811) kurulmuştur. İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü binasının üçüncü katında yer alan Yazma Eserler Kütüphanesi Türkçe, Arapça ve Farsça olmak üzere çok sayıda yazmayı bünyesinde barındırmaktadır. İl merkezinde bulunan diğer yazma eser kütüphanesi Belediye Mustafa Hakkı Yeşil El Yazması Eserleri Kütüphanesidir. 1905 yılında Kütahya’da dünyaya gelen Mustafa Hakkı Yeşil tarafından kurulan bu kütüphaneye Türkiye ve Türkiye dışından çok sayıda kurum talip olmuştur. Hatta Chicago Üniversitesi bu kitaplığın açık çek karşılığında kendilerine verilmesini istemiş ama Mustafa Hakkı Yeşil bu teklifi reddetmiştir. Kütahya ilindeki bir diğer yazma eser kütüphanesi ise Tavşanlı’da bulunan Tavşanlı Zeytinoğlu Kütüphanesidir. Zeytinoğlu ailesi tarafından oluşturulmuş ve içinde çok sayıda nadir eser bulunduran önemli bir kütüphanedir. Bu çalışmada Eski Anadolu Türkçesi bağlamında Germiyanlı şairlere kısaca değinildikten sonra Kütahya şehrinde bulunan yazma eser kütüphaneleri ve buradaki Türkçe yazmaların durumundan (sayı, katalog, erişim imkânı vs.) bahsedilerek bu kütüphanelerde bulunan (13-15 yy) yazmalar üzerinde durulmuştur.