Atatürk’ün ‘Söylev Ve Demeçleri’nde Kullandiği Türkçenin Söz Dizimsel Özellikleri

Abstract

Dil; milletin can damarı, yaşam kaynağı ve değerler yumağıdır. Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu Büyük Önder, bu gerçeğin bilincinde olarak yaşamının her döneminde iletişimin vazgeçilmez aracı olan dil konusuyla ilgilenmiş; Türkçenin yazı, yazım, söz dizimi; köken, yapı ve anlam bilgisi gibi dilbilimsel niteliğinin tespiti, tahlili ve tanıtılarak geliştirilmesi için ne gerekiyorsa yapmış ya da yaptırmaya çalışmıştır. Bir dil bilgini gibi Türkçenin hemen her yönüyle yakından ilgilenen Atatürk; yazı, ses, kelime ve cümle yapıları, etimoloji ve diğer alanlarda çalışan dilcilere rehber olmuş bir liderdir. Atatürk’ün meclisteki konuşmaları; hem onun Türkçeyi kullanma becerisini tespit etmek, hem de Türkiye Türkçesi’nin tarihi gelişimini incelemek için orijinal kaynak niteliğindedir. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi tarafından yayımlanan “Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III “ adlı eserin birinci cildindeki toplam 92 adet konu tarafımızdan incelenmiş ve metinlerde geçen 7.477 cümlenin Atatürk tarafından kurulduğu tespit edilmiştir. Bu yazıda, söz konusu kitapta yer alan ilk 57 konuya ait toplam 2.901 adet cümledeki ögelerin kullanım şekli üzerinde durulmuştur. En çok ve en az kullanılan cümle kalıpları belirtilmiş, ilk 17 konuya ait toplam 504 adet cümlenin tahlil sonuçları değerlendirilmiştir. Ayrıca ilk 12 konuya ait 418 adet cümlede de ögelerin derin yapısı ele alınmış, ögeleri oluşturan unsurların genel dağılımı ve cümlede kullanım oranları tespit edilmiştir.