Öğretim üyelerinin hizmetkâr liderlik davranışları ve ardılları üzerine bir araştırma

Abstract

İçinde yaşadığımız bilgi çağı, tüm konularda olduğu gibi liderlik anlayışında da önemli değişimleri beraberinde getirmektedir. Bu değişim sonucunda kendisine hizmet edilen ve kendi çıkarları peşinde koşan liderlik anlayışının yerine, takipçilerine yol gösteren, onlarla birlikte hareket eden ve hizmet etmeyi bir yaşam biçimi haline getiren yeni bir liderlik modeli ortaya çıkmış, bu yeni model "hizmetkâr liderlik" olarak nitelendirilmiştir. Yabancı yazımda, hizmetkâr liderliğin çeşitli bireysel ve örgütsel çıktılara etkisini konu edinen çalışmalara rastlanmakla birlikte, öğretim üyelerinin hizmetkâr liderlik davranışları ve sonuçlarına yönelik herhangi bir araştırmaya ise rastlanılmamıştır. Ancak barındırdığı özelikler açısından hizmetkâr liderlik akademik hayatta ve özellikle öğretim üyesi-öğrenci ilişkilerinde ideal bir liderlik tarzı olma özelliğine sahiptir. İşte bu araştırmada, öğretim üyelerinin hizmetkâr liderlik davranışlarının, öğretim üyesi-öğrenci ilişkisinin kalitesi (LMX) ve güven değişkenleri aracılığı ile öğrencilerin örgütsel vatandaşlık davranışları ve akademik başarı ve performansları üzerindeki etkileri incelenmekte ve ampirik olarak test edilmektedir. Araştırma için gerekli olan veriler; yapılandırılmış anket uygulaması yöntemi ile İstanbul’da bulunan devlet ve vakıf üniversitelerinde öğrenim gören 818 öğrenciden elde edilmiştir. Bu çalışmada elde edilen bulgular, öğretim üyelerinin hizmetkâr liderlik davranışlarının, örgütsel güvenin alt boyutları olan "öğretim üyesine güven" "üst yönetime güven" ve "üniversite arkadaşlarına güven" boyutlarına anlamlı bir şekilde katkı sağladığını ispatlamaktadır. Yapılan analizler aynı zamanda hizmetkâr liderliğin kaliteli bir öğretim-üyesi öğrenci ilişkisinin gelişmesinde önemli katkılar sağladığını da ispatlamaktadır. Hizmetkâr liderlik davranışları (kavramsal yetenek, kariyer gelişimi için destek olma, etik davranma, öğrencileri duygusal anlamda destekleme ve yardım etme), öğretim üyesi-öğrenci ilişkisinin kalitesinin %64,6'si gibi önemli bir kısmını anlamlı bir şekilde açıklayabilmektedir. Bu sonuç da, hizmetkâr liderliğin kaliteli hoca öğrenci ilişkisinin gelişmesindeki önemini açıkça ortaya koymaktadır. Ayrıca ÖVD davranışları üzerindeki doğrudan etkinin yanı sıra, hizmetkâr liderlik davranışlarının güven ve öğretim-üyesi öğrenci ilişkisinin kalitesi aracılığı ile de, öğrencilerin vatandaşlık davranışları geliştirmelerinde ve akademik başarılarının artmasında da etkili olduğu kanıtlanmıştır. Çalışmanın kuramsal katkısı, hizmetkâr liderliğin örgütsel vatandaşlık davranışı ve bireylerin başarısı üzerindeki etkilerinin bütüncül bir modelde incelenmesi, bu ilişkilerde yeni 'aracı değişkenlerin önerilmesi ve bu alandaki boşluğu doldurması olarak açıklanabilir. Çalışmanın uygulamadaki katkısı ise, öğretim üyelerinin "Hizmetkâr Liderlik" davranışlarının ögrenciler üzerindeki etkileri bağlamında Türkiye'de ilk kez test edilecek olmasıdır.