Hayatı ve eserleriyle "komple bir entelektüel" olarak Dr. Hikmet Kıvılcımlı

Abstract

Hikmet Kıvılcımlı genel olarak Türkiye siyasi hareketi içerisinde, özel olarak ise Türkiye sosyalist hareketi içerisinde adını sayabileceğimiz en önemli entelektüellerden biridir. Son derece üretken ve Türkiye sosyalist düşünce tarihi içerisinde farklı bir düşünür olan Kıvılcımlı ile ilgili şimdiye kadar yapılmış olan akademik-bilimsel çalışmaların sayısı ise maalesef oldukça azdır. Bu çalışma bir parça da olsa bu eksikliği giderme amacı taşımaktadır. Kıvılcımlı’yı bir entelektüel olarak ele alan bu çalışmada öncelikle, entelektüel kavramıyla ne kastedildiği açıklanmaya çalışılmıştır. Bunu yaparken özellikle de aydın ve entelektüel kavramlarının arasındaki fark üzerinde durulmuştur. Böylece Kıvılcımlı’nın hangi bakımlardan bir entelektüel olarak konumlandırılabileceği tespit edilebilmiştir. Kıvılcımlı, Marksizm’e katkı yapma iddiasında bulunmuş bir sosyalisttir ve bunu yapmak için de yerli ve yabancı pek çok kaynağı okumuş; diğer sosyalistlerle polemikler yapmaya çalışmış ve eserler kaleme almıştır. O, iyi bir komünistin din gibi halkın büyük bir çoğunluğu için önem arz eden bir konuyu görmezden gelmeyecek kadar kibirsiz; Marksizm’e katkı yapabileceğine inanacak kadar da kendine güvenli olması gerektiğini düşünmüştür. Kıvılcımlı çok üretken bir teorisyendir fakat onun kimlerden etkilendiği bugüne kadar yeterince üzerinde durulmuş bir konu değildir. Dolayısıyla makalenin bir sonraki bölümünde Kıvılcımlı’nın düşünsel gelişiminde etkili olduğu düşünülen koşullara ve kişilere yer verilmiştir. Kıvılcımlı’nın yabancı kaynakları hakkında daha geniş bilgiye ulaşmak mümkündür. Bu çalışmada ise, yine bir eksiklik olarak görüldüğü için, özellikle onun Türkiye siyasi düşünce hayatında kimlerden etkilenmiş olabileceği üzerinde durulmuştur. Kıvılcımlı’nın tarih tezi ve din üzerine yazıları, teorik çalışmalarının temelini oluşturmaktadır. Bu nedenle makalede, bu iki konu üzerine çalışmış ve Kıvılcımlı ile benzer yaklaşıma sahip olduğu görülen kişilerin düşüncelerine yer verilmeye çalışılmış ve benzerlikler ortaya koyulmuştur. Çalışmanın devamında, önemli dönüm noktaları dikkate alınarak Kıvılcımlı’nın hayatı incelenmiş ve eserlerini hangi şartlar altında ürettiği anlaşılmaya çalışılmıştır. Muhacir bir ailenin çocuğu olan, Askeri Tıbbiye ’de okuyan ve psikiyatrist olan Kıvılcımlı’nın sınıfsal kökeninin, yaşayışında ve düşüncelerinde nasıl bir etkisi olduğu anlaşılmaya çalışılmıştır. Böylece Kıvılcımlı’nın Türkiye sosyalist hareketinde entelektüel olarak adlandırılabilecek kişilerden hangi yönlerden farklılaştığı da görülebilmiştir. Hayatının büyük bir bölümünü hapishanede geçiren Kıvılcımlı’nın pratik siyasi faaliyetlerini nasıl sürdürdüğü ve eserlerini hangi şartlar altında yazdığı da bu bölümde incelenmiştir. Çalışmada Kıvılcımlı’nın eserleri ve ikincil kaynakların yanı sıra Hollanda’daki Uluslararası Sosyal Tarih Enstitüsü’nde (USTE) bulunan Kıvılcımlı arşivinden edinilen belgelerden de faydalanılmıştır.