Madde bağımlılığı tedavisi görmüş bireylerde bilişsel davranışçı grup psikoterapisinin relaps eğilimi üzerindeki etkisinin sınanması

Abstract

Bu araştırmanın amacı, madde bağımlılığı tedavisi görmüş bireylerin madde kullanma eğilimlerinde (madde kullanma istekleri ve madde kullanma olasılıkları) bilişsel davranışçı grup terapisinin etkisi ve relapsla ilişkili olduğu düşünülen akılcı olmayan inançlar, psikolojik dayanıklılık, duygu düzenleme ve özyeterlilik değişkenlerinin bireylerdeki değişimlerinin incelenmesidir. Araştırma, deney ve kontrol grubu ile ön-test, son-test modeline dayalı deneysel bir çalışmadır. Araştırmada madde kullanmış ve tedavi olmuş gençlerin, psikolojik dayanıklılık, öz yeterlilik, akılcı olmayan inançlar ve duygusal düzenleme değişkenleri üzerinden relaps eğilim düzeylerini düşürmek amacıyla, Bilişsel Davranışçı modele dayalı grup terapisi uygulanmıştır. Adalet Bakanlığından alınan izinle Gaziantep denetimli serbestlik kapsamında bulunan madde kullanmış ve tedavi olmuş 18-24 yaş arasındaki toplam 24 katılımcının, 12 tanesi deney, 12 tanesi kontrol grubuna tesadüfi yöntemle atanmıştır. Çalışmadaki değişkenler kendini değerlendirme ölçekleri ile ölçülmüştür; Relaps öngörme ölçeği, Duygu düzenleme güçlüğü ölçeği, Yılmazlık Ölçeği, Genel özyeterlik ölçeği ve Akılcı olmayan inançlar ölçeği. Bu beş ölçek deney ve kontrol grubuna ön test olarak verilmiştir. Deney grubuna, araştırmacı tarafından bilişsel davranışçı grup terapisi oturumları haftada bir oturum olarak 13 hafta uygulanmıştır. Kontrol grubuna ise madde bağımlılığı ve relapsa yönelik çalışma yapılmamış, bazı haftalarda araştırma konusu dışında konularda bilgilendirme yapılmıştır. Son test, deney grubunun uygulaması bittikten sonra deney ve kontrol grubuna verilmiştir. Uygulanan deneysel işlemin sonunda elde edilen bulgular "Karışık Ölçümler İçin Anova" ve "İlişkili Ölçümler için t testi" yöntemleriyle incelenmiştir. Yapılan analizler madde bağımlılığı tedavisi almış deney grubu katılımcılarında bilişsel davranışçı grup terapisi sonrası madde kullanma isteği ve madde kullanma olasılığı puanlarında anlamlı bir düşüş olduğu, kontrol grubunda ise anlamlı bir değişim olmadığı bulgulanmıştır. Relapsla ilişkili olduğu düşünülen değişkenler incelendiğinde, deney grubunda bilişsel davranışçı grup terapisi sonrası akılcı olmayan inanç ve duygu düzenleme güçlüğü puanlarında anlamlı bir azalma ve psikolojik dayanıklılığa ilişkin yılmazlık ölçeğinden aldıkları puanlarda anlamlı bir artış olduğu görülmüştür. Kontrol grubunda ise ön test ve son test arasında hiçbir değişkende anlamlı bir değişim bulunmamıştır. Çalışmada sadece özyeterlik değişkeninde çalışma öncesi ve sonrası deney ve konrol grupları arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır. Sonuçlar bilişsel davranışçı kuram ve terapinin relapsa etkisi, çalışmada kullanılan değişkenlerin relaps ve bilişsel davranışçı yaklaşımla ilişkisi ile ilgili literatür göz önünde bulundurularak yorumlanmıştır.