Annelerin kabul-red düzeyi ile çocukların davranış sorunları arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Ebeveyn kabul red teorisi ebeveyn kabul ve reddinin önemli nedenlerini, sonuçlarını ve etkilerini açıklamayı ve tahmin etmeyi amaçlayan bir sosyalizasyon teorisidir. Ebeveyn kabul red teorisi ebeveyn reddinin tüm dünyada çocuğun davranışsal problemleri ve psikolojik uyumu üzerinde negatif bir etkiye sahip olduğunu ileri sürmektedir. Ebeveyn kabul red teorisinde ebeveyn sıcaklığının iki uç boyutu bulunmaktadır: Ebeveyn kabulü ve ebeveyn reddi. Ebeveyn kabulü ebeveynlerin çocuklarına yönelik hissettikleri sevgiye, şefkate, bakıma, desteğe ya da çocuklarını fiziksel ve duygusal olarak doyurmaya karşılık gelmektedir. Ebeveyn reddi ise ebeveynlerin çocuklarına yönelik sıcaklık, sevgi, şefkat eksikliğine ya da yokluğuna karşılık gelmektedir. Kabul edici ebeveynler çocuklarına yönelik sevgi ve sıcaklıklarını fiziksel ve sözel olarak gösterme eğilimindedirler. Bu da çocukların sevildiğini ve kabul edildiğini algılamalarına yol açmaktadır. Red edici ebeveynler ise çocuklarına yönelik kızgınlık, nefret ve onaylayıcı olmayan bir tavır gösterme eğilimindedirler. Bu da bu çocukları, sevilmediği, istenmediği şeklinde bir algılamaya götürecektir. Bu nedenle ebeveyn reddi çocuklara yönelik dikkat problemleri, saldırgan davranışlar, anksiyete/depresyon problemleri, davranış bozuklukları, sosyal problemler, kural bozucu davranışlar, dışa yönelim bozukluklar, içe ve dışa yönelim bozuklukları gibi birçok davranış probleminin önemli bir belirleyicisi olarak görülmüştür. Rohner tarafından ortaya atılmış olan Ebeveyn Kabul-Red Kuramı üzerine temellendirilmiş olan bu çalışmanın örneklemi her iki ebeveyni de hayatta olan 10-11 yaş grubundaki 60 çocuk ve onların annelerinde (60) oluşan 120 kişiden oluşmaktadır. Çalışmada ebeveyn kabul reddi ve çocukların davranış problemleri ile ilgili veriler Ebeveyn Kabul Red Ölçeği Çocuk Formu (EKRÖ) ve Çocuklar ve Gençler İçin Davranış Değerlendirme Ölçeği (CBCL 6/18) şeklinde iki ölçek kullanılarak elde edilmiş ve değerlendirilmiştir. Çalışmada verilerin analizi parametrik testler kullanılarak yapılmıştır. Bu bağlamda ilk olarak demografik değişkenlerin (annenin yaşı, annenin eğitim düzeyi, çocuğun cinsiyeti, annenin çalışıp çalışmaması durumu) çalışmanın ölçümleri üzerindeki etkilerini ortaya koymak amacıyla çeşitli ANNOVA analizleri yapılmıştır. Daha sonra EKRÖ ve CBCL 6/18 ölçekleri ve tüm alt boyutları arasındaki ilişkiyi ortaya koymak amacıyla korelasyon analizi yapılmıştır. Çalışmada ayrıca ebeveyn kabul red düzeyinin çocukların davranış problemleri üzerindeki etkisini ortaya koymak amacıyla iki aşamalı hiyerarşik regresyon analizi yapılmıştır. Birinci aşamada demografik değişkenler CBCL/6-18 üzerine yordanmıştır. İkinci aşamada ise EKRÖ ölçeği CBCL/6-18 üzerinde yordanmıştır. Çalışmanın sonunda ebeveyn kabul red düzeyinin çocukların davranış problemi üzerine önemli bir etkiye sahip olduğu görülmüştür.